MKÜ Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Berkant Ödemiş: Reyhanlı barajında gövde inşaatı tamamlanmış olsa da barajın faydasını görmek için daha zamana ihtiyacımız var!

Mustafa Kemal Üniversitesi  Ziraat  Fakültesi  Biyosistem Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Berkant Ödemiş, Reyhanlı barajında gövde inşaatı tamamlanmasına rağmen, Barajın faydasını görmek için daha zaman ihtiyaç bulunduğuna dikkat çekti.

Reyhanlı barajında yaptığı gezisi hakkında bir yazıyı kaleme olan Prof. Dr. Berkant Ödemiş, barajda gördüğü eksikleri şöyle dile getirdi:

“Türkiye’de işletmede olan 861 baraj var. Bu barajların önemli bir kısmı elektrik üretimi, sulama ve taşkın kontrolü amaçları için yapılmış. Hatay’ın gündeminde olan Reyhanlı Barajı sulama ve taşkın kontrolü için yapılan barajlardan biri. Su depolama hacmi 460 milyon m³ olan baraj tam anlamıyla işletmeye açılırsa yaklaşık 585000 dekar alanın sulanması sağlanacak. Bu alan Amik Ovasının yaklaşık %70’ıne denk geliyor. Baraj yapmak kolay bir iş değil. Yıllar süren inşaat aşaması yanında hizmet edeceği sektörlerin -özellikle tarım sektörünün- barajın sağlayacağı faydalara bilinçli olarak hazır olması gerek. Aksi halde attığınız taş ürküttüğünüz kurbağaya değmez.

Reyhanlı barajı tamamıyla işletmeye açıldığında başlıca 3 faydası olacak; a) sulanamayan bir alanın sulanması ile üreticinin geliri artacak b) yeraltı sularının kullanımını azaltarak stratejik önemdeki bu suların korunması sağlanacak c) taşkın dönemlerinde tarım alanlarının ve muhtelif bölgelerin su altında kalması önlenmiş olacak. Ancak birkaç gün önce gezme fırsatı bulduğum Reyhanlı Barajı mevcut durumu itibariyle belirttiğim faydaları sağlamaktan uzak. Baraj gövde inşaatı tamamlanmış olsa da barajın faydasını görmek için daha zamana ihtiyacımız var. Bildiğimiz üzere DSİ (iktidar aracılığıyla ve haklı olarak) baraj gövdesinin inşaatını bitirdiğini ve su toplanmaya başladığını kamuoyuna açıkladı. Gezdiğimizde de gördük ki toplam kapasitenin cok azı da olsa bir miktar su baraj gövdesinin gerisinde birikmiş durumda. Ancak gerçek anlamda bir depolama için daha çok beklenmesi gerekecek. Çünkü mevcut iklim şartları ve baraj gölünü dolduracak akarsuların yönlendirilmesi işlemi henüz tamamlanmamış. Bu koşulda yeterli suyu bulmak için yağmur beklemekten başka çare yok. Ancak işin ilginç yanı baraj gölü tam kapasiteyle dolsa bile bu suyun sulamada kullanılabilme şansı da henüz yok!. Çünkü baraj gölünde birken suyun kullanılabilmesi için baraj inşaatının başladıktan bir sure sonra sulama borularının (DSİ artık su dağıtımında açık kanal sistemini kullanmıyor) sulama alanlarına dağıtılması gerekirdi. Ancak dağıtımı sağlayacak kapalı boru sistemleri ve tarla başı çıkış ağızlarına ilişkin herhangi bir çalışma (gördüğüm kadarıyla) yok, yakın gelecekte de hemen yapılabileceğine ilişkin bir hazırlıkta görünmüyor. Su dağıtım hatlarını yaymak ve suyu alınabilir hale getirmek zaman alıcı bir süreç. Dolayısıyla Reyhanlı Barajında kapasitesi oranında su depolansa bile bunun şimdilik tek faydası kuşlar için olabilir!.

Diğer bir sorun ise daha önemli. Barajlar yapılırken çiftçilerin su kullanımına yönelik alışkanlıklarının değiştirilmesi gerekir. Baraj inşaatı başladığı dönemde çiftçilerin yeni duruma hazırlanmaları ve bilinçli sulama yapmaları için eğitim almaları gerekirdi. Bu uzun bir süreç ve barajın kendisi kadar önemli. Suyu bol bulan üretici daha fazla sulamayla toprakların tuzlanmasına, taban suyunun yükselmesine neden olur. Bunun örneğini GAP bölgesinde (Harran Ovasında) gördük. Bilinçli sulama alışkanlığı olmayan GAP bölgesi çiftçileri, aşırı su kullandıkları için topraklarının önemli bir bölümünün tuzlanmasına neden oldular. Hatta ilk başlarda su kullanımı o kadar fazlaydı ki tarla yakınlarındaki kerpiç evlerin duvarları çöktü. Tarla içi yollarda önemli hasarlar oluştu ve bugün GAP Bölgesi topraklarının önemli bir kısmında tuzlanma sorunu yaşanıyor. Biriken tuzun ve fazla suyun uzaklaştırılması drenaj kanallarının yapımını zorunlu kılıyor. Reyhanlı barajı işletmeye başladığında bu tür bir drenaj sorunu olacağı düşünülerek ovada önlem alınmış mı, inşaat başlamış mı yetkililerin açıklaması gerekir.

Sonuç olarak belirtmek gerekir ki, barajın bittiğine yönelik açıklamalar halkın beklentisinin çok uzağında. Biten kısım barajın su depolanması için gerekli gövde inşaatı. Oysa gerçek anlamda bir barajın bitmesi barajın işletmeye açılması ile anlam kazanabilir. Suyu depolayıp dağıtmadığımız surece kamuoyu için Reyhanlı Baraj inşaatı ‘devam ediyor’ demektir. “

Not: Baraj sahasını gezmeme imkan sağlayan Antakya Çevre Koruma Derneği üyesi Sayın Nilgün Karasuya, Belediye Meclis Üyesi Sayın Ahmet Bilgin’e ve çok değerli bilgi ve tecrübelerini paylaşan Jeoloji Mühendisleri Odası Başkanı Sayın Rasim Can beye teşekkürlerimi sunarım.