Bilirkişi Olamayacak Gümrükçüler

Değerli okurlarım! Bilirkişi, Hâkim ya da Savcıların talebiyle çalışan ve uzmanlık alanına göre mahkemeye bilgi sunan kişidir. Bilirkişi olarak Adli Tıp Kurumu gibi kurumların çalışanlarına başvurulabileceği gibi akademisyenlere ya da uzmanlığını başka herhangi bir biçimde ispat eden kişilere de danışılabilir.

Başka bir deyişle bilirkişilik,  Hâkim veya Savcının hukuki bilgisi dışında, çözümü uzmanlık, özel veya teknik bilgi gerektiren durumlarda başvurulan bir kurumdur. Bilirkişi,  o konunun uzmanı kişilere hukuk dilinde verilen addır.

Öncelikle belirtmeliyim ki bilirkişilik ciddi bir kurumdur.   Bilirkişi olabilmenin şart ve nitelikleri, Bilirkişilik eğitimi, Bilirkişilik başvurusu ve kabul süresi, çalışma esasları gibi konular 6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu ve bu Kanun’un uygulanmasına ilişkin Bilirkişilik Yönetmeliği hükümlerine göre yürütülmektedir.

Ancak Bilirkişilik Bölge Kurullarınca Bilirkişilik Yönetmeliği’ne aykırı bilirkişiliğe kabul edilen gümrükçüler var. Bu konuda çok şikâyetler, sızlanmalar var. Mesela; Mersin Gümrük Müşavirleri Derneği yönetimi isyanlarda. Bu konudaki şikâyet ve isteklerini T.C. Adalet Bakanlığı Adana Bilirkişilik Bölge Kurulu’na yönelik 31 Ekim 2022 tarihli dilekçe ile bildirdiler; Gümrük camiası gelişmeleri merakla bekliyor.

Aslında bu ‘yönetmeliğe aykırı bilirkişiliğe kabul edilme’ konusu sadece Adana Bilirkişilik Bölge Kurulu’nun değil, Türkiye’deki diğer bilirkişilik bölge kurullarının da konusu. Bu konu, esas itibariyle T.C. Adalet Bakanlığı Bilirkişilik Daire Başkanlığı’nı da, Adalet Bakanı’nı da ilgilendiriyor.

Çünkü Bilirkişilik Kanunu ile Bilirkişilik Kurumu’nun daha sağlıklı ve etkin çalışması, bilirkişi raporlarının denetime açık olması ve bilirkişilerin uymakla yükümlü olduğu etik ve hukuksal kurallar konusunda önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu bağlamda yeni Bilirkişilik Kanunu ve Yönetmeliği ile ihtiyaç duyulan bilirkişilik konuları için kodlar oluşturulmuş ve oluşturulan her bir kod için Bilirkişi olabilme şartları yeniden belirlenmiştir.

Örneğin: 47 No’lu Temel Uzmanlık (Gümrük ve Dış Ticaret) alanında Bilirkişiliğe kabul edilebilmek için aranan şartlar var. Bu şartlardan en önemlisi de,  “Gümrük müşaviri olmak veya kamu kurum ve kuruluşlarının merkez ve taşra teşkilatlarının gümrük ve dış ticaret ile ilgili birimlerinde muayene memuru, müdür, başmüdür, uzman, kontrolör, müfettiş olarak çalışıyor veya çalışmış olmak”  şartıdır.

Bu şartta sayılan unvanlar arasında ‘Gümrük Müşavir Yardımcıları’  unvanı var mı? Yok! Çünkü Gümrük müşavirliği mesleği 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir. Gümrük Kanunu’nda ‘Gümrük Müşaviri Olabilmenin Şartları’ belirlenmiştir. Bu kapsamda en az iki yıl süreyle Gümrük Müşaviri gözetiminde staj yapan Gümrük Müşavir Yardımcılarının gümrük mevzuatı ve gümrüğe ilişkin iktisadi, ticari ve mali konuları kapsayan sınavda başarılı olmaları halinde gümrük müşavirliği yapmaya hak kazanacakları hükme bağlanmıştır.

Gümrük Yönetmeliği’nin 566/3 maddesinde Gümrük Müşavirliği Sınavı’nın yazılı kısmını kazananların, Ticaret Bakanlığı’nca tayin edilecek yer ve zamanda sözlü sınava tabi tutulacakları belirtilmektedir. Dolayısıyla Gümrük Müşavirliği yapma hakkının kazanılması için zorunlu bir eğitim ve sınav süresini başarılı olarak tamamlamak gerekmektedir. Bu kapsamda ülkemiz genelinde Gümrük Müşavirliği yapmaya sadece kişi hak kazanmış bulunmaktadır.

Gümrük Kanunu’nda, Gümrük Müşavirlerinin her türlü gümrük işlemini takip ederek sonuçlandırabileceği hususu yer almaktadır. Gümrük Müşavir Yardımcılığı ise, “bir gümrük müşavirinin yanında çalışan ve onun adına gümrük idarelerinde iş takip edebilen” kişiler olarak tanımlanmıştır. Bu durumda Gümrük Müşavir Yardımcıları bağımsız olarak gümrüklerde iş yapamadıkları gibi gümrük ve dış ticaret konularında mesleki yetkinlikleri sınırlı olan ara eleman niteliğindedir.

Ancak Bilirkişilik Bölge Kurulları tarafından 2022 yılı için açıklanan Bilirkişilik Listelerinde Gümrük Müşaviri hak ve yetkisine sahip olmayan kişilerin de Bilirkişiliğe kabul edildiği görülmektedir. Keza,  “kamu kurum ve kuruluşlarının merkez ve taşra teşkilatlarının gümrük ve dış ticaret ile ilgili birimlerinde muayene memuru, müdür, başmüdür, uzman, kontrolör, müfettiş olarak çalışıyor olmak veya çalışmış olmak”  şartına rağmen kamu (T.C. Ticaret Bakanlığı) bünyesinde belirtilen görevlerde hiç çalışmış olmayan, unvanı ‘memur’ olan, ‘Gümrük Müşavir Yardımcısı’ veya ‘firma temsilcisi’ olarak çalışan kişilerin de Bilirkişiliğe kabul edildiği görülmektedir.

Adalet Bakanlığı tarafından belirlenen yetkinlik ve mesleki tecrübeye sahip olmayan, Bilirkişilik şartlarını taşımayan kişilerin Bilirkişiliğe kabulü uygulamada Bilirkişilik Sistemi’ne telafisi çok zor zararlar verebileceği gibi Gümrük Müşavirliği Belgesi’ni uzun bir eğitim, sınav ve mesleki tecrübe sonucunda kazanan Gümrük Müşavirleri bakımından da itibar kaybına neden olmaktadır.

Dolayısıyla Bilirkişilik Bölge Kurulları tarafından 47 temel Uzmanlık Alanı’nda Bilirkişiliğe kabul edilen kişiler tarafından sunulan belgelerinin tekrar gözden geçirilerek Gümrük Müşaviri, Gümrük Muayene memuru, Müdür, Başmüdür, Uzman, Kontrolör ve Müfettiş olarak en az 5 yıl görev yapmadığı tespit edilecek kişilerin Bilirkişilik Listesi’nden çıkarılması gerekmektedir.

Çünkü Bilirkişilik uzmanlık işidir.  Bilirkişilik, Adalet Bakanlığı’nca belirlenen ‘Bilirkişilik Asgari Ücret Tarifesinde gösterilen ücret karşılığında yapılan bir kamu hizmetidir. Bilirkişilik; geçinecek, zenginleşecek ya da lüks yaşamak amacı ile yapılacak bir iş değildir.

Mehmet ÇARDAK

Araştırmacı yazar

m-cardak@windowslive.com